Is 84% van de Europese overheidssites ontoegankelijk voor burgers met een beperking of hebben de onderzoekers het bij het verkeerde eind? Wij werpen een kritische blik op het onderzoek.
Dat de Covid-19-pandemie als een motor voor de digitalisering bij bedrijven en de overheid fungeert is nu officiëel een cliché: dit is namelijk een van de eerste vaststellingen in het rapport “eGovernment Benchmark 2022” dat de Europese Commissie op 28 juli publiceerde.
De publicatie volgt exact één maand na de deadline voor de omzetting van de European Accessibility Act in de lidstaten van de Europese Unie. Bovendien moeten de websites van overheden in de Europese Unie al sinds 23 september toegankelijk zijn, wat concreet betekent dat ze moeten voldoen aan de Europese Standaard EN 301 549. Monitoringrapporten over de omzetting van de Web Accessibility Act zijn weliswaar al sinds januari van dit jaar beschikbaar, maar de toegankelijkheid van digitale overheidsdiensten werd ook in het onderzoek voor de de eGovernment-benchmark onderzocht.
De studie onderzocht digitale overheidsdiensten volgens vier dimensies:
De indicatoren voor gebruikersgerichtheid zijn online beschikbaarheid, ondersteuning voor gebruikers en mobiel-vriendelijkheid. Toegankelijkheid is geen onderdeel van deze indicatoren. Het “Insight Report” vermeldt wel dat geautomatiseerde tools ingezet werden om onder andere mobielvriendelijkheid en elementaire toegankelijkheid te testen. Het rapport bevat een soort terzijde waarin op het belang van de toegankelijkheid van websites gewezen wordt. Noch hier noch in het uitvoeriger “Background Report” wordt echter verwezen naar de Europese richtlijn voor de toegankelijkheid van de websites en mobiele applicaties van overheidsinstanties (Richtlijn (EU) 2016/2102, beter bekend als de Web Accessibility Directive).
Hoe werden de 14.000 eGovernment-websites in deze benchmark dan op toegankelijkheid getest? De onderzoekers gebruikten hiervoor de axe-browseruitbreiding van Deque. Concreet werden de volgende acht succescriteria uit de Richtlijnen voor Toegankelijkheid van Webcontent (WCAG) 2.1 getest:
Dit zijn slechts acht van de 50 succescriteria op conformiteitsniveaus A en AA van WCAG. Waarom specifiek deze criteria gekozen werden vermeldt het rapport niet. De auteurs vermelden evenmin dat de A-browseruitbreiding de conformiteit aan deze criteria niet volledig kan testen. Het is voor een toegankelijkheidsexpert een koud kunstje om een HTML-pagina te bouwen met problemen die axe helemaal niet vindt (foutnegatieve resultaten) of onterecht als fout markeert (foutpositieve testresultaten). Wanneer men bijvoorbeeld een kleurgradiënt als achtergrond gebruikt, zal axe dit negatief beoordelen, zelfs wanneer de kleuren in de gradiënt ruim voldoende contrasteren met de tekst (succescriterium 1.4.3). axe kan ook niet beoordelen of de titel van een webpagina zinvol is (succescriterium 2.4.2), of de taal van een pagina of een deel van de pagina correct gemarkeerd is (succescriteria 3.1.1 en 3.1.2), of het tekstalternatief voor een afbeelding zinvol is (succescriterium 1.1.1) enzovoort.
Wat heeft men nu bij de automatische test op basis van deze acht criteria gevonden? Slechts 16% van de geëvalueerde websites voldoen aan de acht criteria. De resultaten zijn bij sites van centrale, regionale en lokale overheden redelijk gelijkaardig. Er bestaan wel verschillen tussen landen onderling: in Denemarken voldoen 53% van de sites aan de acht criteria, en in Nederland en Oostenrijk telkens 44%. België zit, zoals zo dikwijls in Europese vergelijkingen, pal in de middenmoot met 16%. Onder de niet-EU-landen zit Noorwegen aan de top en Zwitserland in de middenmoot. Enkele andere niet-lidstaten, waaronder Albanië en Turkije, zingen nog heel valse noten.
De auteurs trekken overigens de bevreemdende conclusie dat 84% van de onderzochte websites niet conform zijn, wat eigenlijk impliceert dat ze niet toepasbare criteria als fouten geteld worden.
Wanneer men de rekenbladen met de data eens wat nader bekijkt, stelt men vast dat bij heel wat pagina’s de succescriteria 2.4.4 en 4.1.1 als “niet toepasbaar” beoordeeld werden. Succescriterium 2.4.4 is niet toepasbaar wanneer een webpagina geen links bevat, d.w.z. niet eens een link naar de homepagina, een contactpagina of een disclaimer. Dat is ongeveer zo courant als een zebra zonder strepen.
Voor succescriterium 4.1.1 werd onder andere gecontroleerd of de pagina geen dubbel gebruikt ID-waarden bevat. Men zou deze test zo kunnen interpreteren dat hij alleen van toepassing is wanneer een pagina überhaupt een ID-attribuut gebruikt. De gedachte dat er in het tijdperk van alomtegenwoordige JavaScript-libraries en -frameworks nog overheidswebsites bestaan die geen ID-attributen gebruiken is weinig geloofwaardig. Een steekproef bevestigde dit ook: de allermeeste pagina’s hebben wel minstens één ID-attribuut (gewoonlijk zelfs meerdere). Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld Gjykata e Rrethit Gjyqësor Tiranë in Albanië (waar de homepagina aan twee van de acht geteste criteria voldoet) en Piraeus.
De studie is niet beperkt tot de 27 lidstaten van de Europese Unie maar onderzocht ook overheidswebsites in andere lidstaten van de Europese Economische Ruimte en van kandidaat-lidstaten. Niettemin hadden de auteurs erop kunnen wijzen dat er voor lidstaten van de Europese Unie gedetailleerde rapporten over de toegankelijkheid van overheidswebsites bestaan die in januari van dit jaar gepubliceerd werden en die op de standaard EN 301 549 gebaseerd zijn.
De vergelijking tussen beide de monitoringrapporten en de toegankelijkheidsevaluaties uit de eGovernment-benchmark zou ons kunnen vertellen hoe indicatief de acht gekozen toegankelijkheidscriteria eigenlijk zijn. Een benchmark voor de benchmark, als het ware.
De opname van de acht succescriteria uit WCAG was slechts een test (“pilot”); de auteurs hebben de resultaten van deze test niet laten meetellen in de algemene score voor gebruikersgerichtheid. Op basis van de opmerkingen in dit artikel lijkt dit volkomen terecht.
(Eerste afbeelding: © European Union, 2022, Creative Commons
Attribution 4.0 International (CC-BY 4.0) licence. Tweede afbeelding: Pixabay Licence.)
In maart 2024 heeft Eleven Ways voor het eerst een onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van verplichte toegankelijkheidsverklaringen op Belgische overheidswebsites. Lees hier de resultaten.
Het World Wide Web Consortium (W3C) heeft de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.2 als “Aanbeveling” gepubliceerd. Wat betekent dit voor de toegankelijkheid van websites en apps van overheden in de Europese Unie?
